Имашев Санжар Абылбекович – канд. физ.-мат. наук, доцент кафедры физики и микроэлектроники КРСУ, с.н.с. лаборатории моделирования энергонасыщенных сред ФГБУН Научная станция РАН в г. Бишкеке, тел.: +996-555 757421, e-mail: sanzhar.imashev@gmail.com
ФРАКТАЛЬНЫЙ АНАЛИЗ ЭЛЕКТРОСОПРОТИВЛЕНИЯ ОБРАЗЦОВ ГАББРО ПРИ ОДНООСНОМ СЖАТИИ
Представлены результаты исследования вариаций электросопротивления образцов габбро в процессе деформации при одноосном сжатии. Фрактальный анализ шумовой составляющей временного ряда нормированного электросопротивления R/R0 образцов с помощью метода DFA (анализ флуктуаций после исключения масштабно-зависимых трендов) показал наличие характерного минимума в вариациях параметра Херста, который может быть связан с моментом перехода материала от стадии упрочнения к процессу разрушения. Полученные результаты согласуются с данными, полученными для электросопротивления образцов других горных пород, в частности, гранита и мрамора.
Keywords in Russian:фрактальный анализ; метод DFA; параметр Херста; габбро; электросопротивление.
БИР ОКТУК КЫСУУДА ГАББРО ҮЛГҮЛӨРҮНҮН ЭЛЕКТР КАРШЫЛЫГЫН ФРАКТАЛДЫК ТАЛДОО
Бир октук кысуудагы деформация процессинде габбро үлгүлөрүнүн электр каршылыгынын варацияларын изилдөө натыйжалары көрсөтүлдү. DFA ыкмасын колдонуу аркылуу убактылуу катарын шуулдоо түзгөн R/R0 үлгүлөрүнүн нормалдаштырылган электрдик каршылыгына фракталдык талдоо жүргүзүлдү жана анда Херст параметринин вариацияларына мүнөздүү минимум байкалды. Бул минимум материалдын катуулануу стадиясынан бузулуу процессине өтүшү менен байланыштуу болушу мүмкүн. Бул натыйжалар, башка тоо тектердин, атап айтканда гранит жана мрамор үлгүлөрүнүн электр каршылыгы жөнүндө маалыматтары менен төп келишет.
Keywords in Kyrgyz:фракталдык талдоо; DFA методу; Херст параметри; габбро; электр каршылыгы.
FRACTAL ANALYSIS OF ELECTRICAL RESISTANCE OF GABBRO SAMPLES DURING UNIAXIAL COMPRESSION
The article presents the results of study of electrical resistance of gabbro samples during deformation under uniaxial compression. Fractal analysis of noise component of normalized electrical resistance R/R0 of the samples using DFA method (Detrended Fluctuation Analysis) showed presence of characteristic minimum in variations of Hurst exponent, which can be related to the moment of material transition from the compaction stage to the fracture process. The obtained results are in agreement with electrical resistance of samples of other rocks, in particular granite and marble.
Keywords in English:fractal analysis; DFA method; Hurst exponent; gabbro; electrical resistance.