Асанканов Асанкан Асанканович – д-р ист. наук, профессор, чл.-корр. НАН КР, директор Института истории, археологии и этнологии НАН КР, тел.: +996-312 642623, e-mail: institutistor@mail.ru
СОЦИАЛЬНЫЕ ОТНОШЕНИЯ У КЫРГЫЗОВ В КОНЦЕ XIX – НАЧАЛЕ ХХ вв.
Статья посвящена вопросам социальных отношений у кыргызов в конце XIX – начале ХХ вв. К этому времени кыргызы – это этнос, занимающийся кочевым и полукочевым хозяйством, частично – земледелием. К моменту присоединения к Российской империи в кыргызском обществе господствовало патриархально-феодальное отношение, имеющее свою социальную структуру. Общество состояло из нескольких иерархических ступеней, которые строго регулировались обычным правом – адат. Описываются уровни хозяйствующих единиц в патриархально-феодальном обществе от семьи до родового племени. Также уделяется внимание биям, которые осуществляли управление феодально-патриархальным обществом, и описывается, как в первой половине XIX в. на севере Кыргызстана начал распространяться новый социальный термин “манап”, который постепенно вытеснил понятие бия, как вождя и руководителя родовым племенем.
Keywords in Russian:история; Кыргызстан; бий; манап; род; племя; кровнородственная семья; патриархально-феодальные отношения
XIX ЫЛЫМДЫН АЯГЫ – ХХ КЫЛЫМДЫН БАШЫНДАГЫ КЫРГЫЗДАРДЫН СОЦИАЛДЫК МАМИЛЕЛЕРИ
Бул макала XIX кылымдын аягы ХХ кылымдын башындагы кыргыздардын социалдык мамилелери маселесине арналган. Бул мезгилде кыргыздар көчмөн жана жарым көчмөн чарба менен алектенген, айрымдары жер иштеткен эл болгон. Россия империясынын курамына кирген мезгилде кыргыз коомчулугунда социалдык түзүмгө ээ
патриархалдык-феодалдык мамилелер үстөмдүк кылган. Коом бир нече иерархиялык тепкичтерден турган, адат деген кадимки укук менен катуу көзөмөлдөнгөн. Бул макалада патриархалдык-феодалдык коомдогу чарбанын деңгээли үй-бүлөдөн тартып урууга чейин сүрөттөлөт. Ошондой эле феодалдык-патриархалдык коомдогу башкарууну ишке ашырган бийлерге өзгөчө көңүл бурулат жана XIX кылымдын биринчи жарымында Кыргызстандын түндүгүндө “манап” деген жаңы социалдык термин пайда болуп, ал бара-бара уруу башчысы – бий деген түшүнүктү сүрүп чыгаргандыгы сүрөттөлөт.
тарых; Кыргызстан; бий; манап; уруу; каны бир үй-бүлө; патриархалдык-феодалдык мамилелер
SOCIAL RELATIONS IN THE KYRGYZ PEOPLE AT THE END OF THE XIX – THE BEGINNING OF THE XX CENTURY
The article is devoted to the issues of social relations among the Kyrgyz people in the late XIX - early XX centuries. By this time, the Kyrgyz came as an ethnos engaged in nomadic and semi-nomadic farming, partly in agriculture. By the time of joining the Russian Empire, a patriarchal-feudal attitude dominated in the Kyrgyz society, having its own social structure. Society consisted of several hierarchical steps, which were strictly regulated by customary law - adat. The levels of economic units in a patriarchal-feudal society from family to tribal tribe are described. Attention is also paid to the biys which controlled the feudal-patriarchal society and is described as in the first half of the 19th century. In the north of Kyrgyzstan, the new social term “manap” began to spread, which gradually replaced the concept of bi, as a leader and leader of a clan tribe.
Keywords in English:history; Kyrgyzstan; biy; manap; clan; tribe; kinship; patriarchal-feudal relations