Ажикеев Бообек Эргешевич – аспирант кафедры «Защита в чрезвычайных ситуациях» Кыргызско-Российского Славянского университета им. Б.Н. Ельцина, министр Министерства чрезвычайных ситуаций Кыргызской Республики, г. Бишкек, тел.: +996-557 997788, е-mail: boobek.azhikeev@bk.ru
Шамырканов Урматбек Муслинович – канд. техн. наук, зам. министра Министерства чрезвычайных ситуаций Кыргызской Республики, г. Бишкек, тел.: +996-772 537373, е-mail: urmat1969@mail.ru
ОПОЛЗНЕВЫЕ ПРОЦЕССЫ И ЯВЛЕНИЯ НА ТЕРРИТОРИИ КЫРГЫЗСКОЙ РЕСПУБЛИКИ
Горные и предгорные районы Кыргызстана представлены сложенными дочетвертичными образованиями различного возраста и генезиса, перекрыты мощным чехлом лессовых отложений, характеризующихся резким снижением прочностных свойств при увлажнении, большая крутизна и высота склонов, значительная их обводненность поверхностными и подземными водами определяют специфику формирования и проявления экзогенных геологических процессов. Наиболее широкое распространение в горных и предгорных районах имеют оползневые процессы, создающие угрозу селениям, ЛЭП, связи, отдельным участкам железных и автомобильных дорог, горнодобывающим предприятиям, сельскохозяйственным угодьям, перекрытиям горных рек и др. Всего в оползнеопасных зонах расположено около 600 населенных пунктов, опасность для которых будет существовать и в дальнейшем.
Keywords in Russian:экзогенный геологический процесс; оползневый процесс; исследования; обвалы; осыпи
КЫРГЫЗ РЕСПУБЛИКАСЫНЫН АЙМАГЫНДАГЫ ЖЕР КӨЧКҮ ПРОЦЕССТЕРИ ЖАНА КУБУЛУШТАРЫ
Өлкөнүн тоолуу жана тоо этектериндеги аймактары ар кандай курактагы жана генезистеги төртүнчүлүк мезгилге чейинки түзүлүштөр менен курулган, калың токой катмарлары менен капталып, нымдуулук учурунда бекемдик касиеттеринин кескин төмөндөшү, эңкейиштердин өтө тик болушу жана бийиктиги, алардын жер үстүндөгү жана жер астындагы суулар менен олуттуу сугарылышы, экзогендик геологиялык процесстердин пайда болушунун жана көрүнүшүнүн өзгөчөлүктөрүн аныктайт. Тоолуу жана тоо этектериндеги райондордо кыйла кеңири таралган жер көчкү процесстери бар, алар айылдарга, электр берүү чубалгыларына, байланыштарга, темир жана автомобиль жолдорунун айрым участокторуна, тоо-кен ишканаларына, Айыл чарба жерлерине, тоо-кен дарыяларын тосууга жана башкаларга коркунуч жаратат. Жалпысынан жер көчкү коркунучу бар зоналарда 600гө жакын калктуу конуш жайгашкан, алар үчүн коркунуч мындан ары да бар.
Keywords in Kyrgyz:экзогендик геологиялык процесс; жер көчкү процесси; изилдөө; урап түшүү; таштардын уроосу
LANDSLIDE PROCESSES AND PHENOMENA ON THE TERRITORY OF THE KYRGYZ REPUBLIC
Mountainous and foothill regions of the Kyrgyz Republic composed of pre-quaternary formations of various ages and genesis, are covered by a powerful cover of loess deposits. The presence of loess rocks characterized by a sharp decrease in strength properties when moistened, the large steepness and height of the slopes, their significant watering by surface and groundwater, especially in fault zones, determine the specifics of the formation and manifestation of exogenous geological processes. Landslide processes that pose a threat to villages, mining enterprises, individual sections of railways and highways, agricultural land, power lines, communications, mountain river closures, etc. have become the most widespread in the mountainous and foothill regions of Kyrgyzstan. In total, about 600 settlements are located in landslide-prone zones, the danger for which will continue to exist in the future.
Keywords in English:exogenous geological process; landslide process; research; landslides; scree