Абдыкеримов Марат Омурбекович – аспирант, науч. сотрудник Института истории и регионоведения Кыргызского национального университета им. Ж. Баласагына, г. Бишкек, Кыргызская Республика, тел.: +996-509 776770, e-mail: maratagai1001@gmail.com
НАРОДНЫЕ ПРЕДАНИЯ В ТРУДАХ ЧОКАНА ВАЛИХАНОВА КАК ИСТОЧНИК ИЗУЧЕНИЯ ИСТОРИИ КЫРГЫЗОВ
Исследуются корни кыргызской культуры в контексте богатого фольклора, олицетворённого в преданиях и легендах. Устное народное творчество становится не только источником разнообразных мифов, но и своеобразным зеркалом, отражающим уникальные черты духовной жизни и менталитета кыргызского народа. Особое внимание уделено значению устного народного творчества и мифологии в работах Чокана Валиханова. Он выделяет роль кыргызских эпосов, легенд и преданий как ключевого элемента, формирующего коллективную идентичность и передающего ценности из поколения в поколение. Автор подчёркивает, что эти устные нарративы играют существенную роль в сохранении и передаче культурного наследия, а также в формировании общенациональных ценностей. Статья рассматривает, как предания и легенды служат не только источником культурной информации, но и способствуют укреплению социокультурных уз, уникальных для кыргызской истории. Сделаны выводы, что эти устные нарративы с их богатыми мифологическими элементами играют важную роль в формировании коллективной памяти и сохранении культурной самобытности кыргызского народа.
Keywords in Russian:Чокан Валиханов; кыргызы; легенды; предания; культура; фол
ЧОКАН ВАЛИХАНОВДУН ЧЫГАРМАЛАРЫНДАГЫ ЭЛДИК УЛАМЫШТАР КЫРГЫЗДАРДЫН ТАРЫХЫН ИЗИЛДӨӨНҮН БУЛАГЫ КАТАРЫ
Макалада кыргыз маданиятынын тамыры салттарда жана уламыштарда чагылдырылган бай фольклордун контекстинде изилденет. Элдик оозеки чыгармачылык ар кандай мифтердин булагы гана болбостон, кыргыз элинин руханий турмушунун, менталитетинин кайталангыс өзгөчөлүктөрүн чагылдырган күзгүгө да айланат. Чокан Валихановдун чыгармачылыгында элдик оозеки чыгармачылыктын, мифологиянын маанисине өзгөчө көңүл бурулат. Ал кыргыз эпосторунун, уламыштарынын жана каада-салттарынын жамааттык өзгөчөлүктү калыптандыруучу жана баалуулуктарды муундан муунга өткөрүп берүүчү негизги элемент катары ролун баса белгилейт. Автор бул оозеки баяндардын улуттук баалуулуктарды калыптандыруу менен бирге маданий мурастарды сактоодо жана жеткирүүдө да орду чоң экенин баса белгилеген. Макалада аңгемелер жана уламыштар маданий маалыматтын булагы катары гана кызмат кылбастан, кыргыз тарыхына гана таандык болгон социалдык-маданий байланыштарды чыңдоого кандайча салым кошкону каралат. Табылган табылгалар бул оозеки баяндар өзүнүн бай мифологиялык элементтери менен кыргыз элинин жамааттык эс тутумун калыптандырууда жана маданий өзгөчөлүгүн сактоодо маанилүү роль ойноорун баса белгилейт.
Keywords in Kyrgyz:Чокан Валиханов; кыргыздар; уламыштар; салт; маданият, фольклор
FOLK LEGENDS IN THE WORKS OF CHOKAN VALIKHANOV AS A SOURCE FOR STUDYING THE HISTORY OF THE KYRGYZ
The article explores the roots of Kyrgyz culture in the context of a rich folklore embodied in legends and myths. Oral folk creativity becomes not only a source of diverse myths but also a kind of mirror reflecting the unique features of the spiritual life and mentality of the Kyrgyz people. Special attention is given to the significance of oral folk creativity and mythology in the works of Chokan Valikhanov. He highlights the role of Kyrgyz epics, legends, and traditions as a key element shaping collective identity and transmitting values from generation to generation. The author emphasizes that these oral narratives play a substantial role in preserving and transmitting cultural heritage, as well as in shaping national values. The article examines how legends and myths serve not only as a source of cultural information but also contribute to strengthening socio-cultural bonds unique to Kyrgyz history. The conclusions underscore that these oral narratives, with their rich mythological elements, play a crucial role in shaping collective memory and preserving the cultural distinctiveness of the Kyrgyz people.
Keywords in English:Chokan Valikhanov; kyrgyzy; legends; folk stories; culture; folklore