Джыбыкеев Саламат Калыбекович – специалист в области международных отношений, тел.: +996-550 890817, e-mail: salamat.dzhybykeev@gmail.ru
Мукамбетов Данияр Джеенбекович – аспирант кафедры философии Кыргызского национального университета им. Ж. Баласагына, тел.: +996-772 149330, e-mail: daniarmukambetov@yandex.ru
МЕТАФИЗИЧЕСКИЕ ОСНОВАНИЯ КЫРГЫЗСКОГО ВЕЛИКОДЕРЖАВИЯ
Рассматриваются метафизические причины генезиса Кыргызского великодержавия. Утверждение манихейства в качестве государственной религии Уйгурского каганата во второй половине VIII века стало поворотным пунктом в истории Турана. Манихейское вероучение кардинально противоречило основам традиционных природоцентричных религий туранских народов, что привело к глубокому кризису внутри самого Уйгурского каганата и в его отношениях с соседними государствами. Длительная борьба енисейских кыргызов и других народов Восточного Турана за сохранение своей духовно-религиозной идентичности привела к возникновению Кыргызского великодержавия.
Ключевые слова на русском языке:Туран; Алтай; Кыргызское великодержавие; Уйгурский каганат; енисейские кыргызы; манихейство; природоцентризм; религия
КЫРГЫЗДЫН УЛУУ ДЕРЖАВАСЫНЫН МЕТАФИЗИКАЛЫК НЕГИЗИ
Бул эмгекте Кыргыздын улуу державасынын генезисинин метафизикалык себептери талкууланат. VIII кылымдын экинчи жарымында манихейизмдин Уйгур каганатынын мамлекеттик дини катары кабыл алынышы Туран тарыхындагы бурулуш учур болду. Манихей догмасы Туран элдеринин салттуу жаратылышка негизделген салттуу диндеринин түп тамырына карама-каршы келген, бул Уйгур каганатынын ичинде жана коңшу мамлекеттер менен болгон мамиледе терең кризиске алып келген. Енисей кыргыздардын жана Чыгыш Турандагы башка элдердин руханий жана диний өзгөчөлүгүн сактап калуу үчүн узакка созулган күрөшү Кыргыздын улуу державасынын пайда болушуна алып келген.
Ключевые слова на кыргызском языке:Туран; Алтай; Кыргыздын улуу державасы; Уйгур каганаты; енисей кыргыздары; манихейизм; табият-центризм; дин
THE METAPHYSICAL FOUNDATIONS OF THE KYRGYZ GREAT POWERNESS
This paper is about the metaphysical reasons for the genesis of the Kyrgyz great powerness. The establishment of Manichaeism as a state religion of the Uyghur Khaganate in the second half of the VIIIth century became a turning point in the history of Turan. The Manichean faith radically contradicted the foundations of the traditional naturecentered religions of the Turan peoples, which led to a deep crisis within the Uighur state itself and in its relations with neighboring states. The long struggle of the Yenisei Kyrgyz and other peoples of Eastern Turan to preserve their spiritual and religious identity resulted the emergence of the Kyrgyz great powerness.
Ключевые слова на английском языке:Turan; Altai; the Kyrgyz great powerness; Uyghur khaganate; yenisei kyrgyz; manichaeism; nature-centrism; religion