Информационный портал
«Вестник КРСУ»

Выполнен анализ литературных данных о различных группах веществ – загрязнителей атмосферы, выступающих в качестве этиологических факторов нарушений состояния здоровья человека и патологии органов дыхания. Указано, что вещества, загрязняющие воздух, подразделяются на две основные категории: первичные загрязнители (вещества, выбрасываемые непосредственно в атмосферу) и вторичные загрязнители (вещества, которые образуются в самой атмосфере). Первичные загрязнители воздуха представлены оксидами азота, монооксидом углерода, диоксидом серы, летучими органическими соединениями, а также углеродистыми и неуглеродистыми твердыми частицами. Вторичные загрязнители включают озон, оксиды азота и твердые частицы. В настоящее время до 90 % представителей городских популяций населения дышат воздухом, загрязненным соединениями, которые проникают глубоко в ткани организма, в первую очередь – в дыхательные пути. В большом количестве исследований показано, что развитие болезней и патологических состояний, обусловленных загрязнением атмосферы, зависит от видов веществ-загрязнителей, их физико-химических характеристик, в частности размеров частиц и концентраций в окружающей среде. Безусловно, загрязнение воздушного пространства увеличивает заболеваемость респираторной патологией. По разным оценкам, до 43 % заболеваний легких и 24 % инсультов связаны с загрязнением воздуха. Указана важность информирования населения об особенностях загрязнения атмосферы. Необходимы постоянный контроль состава атмосферы и оценка качества воздуха. Разработка комплекса необходимых организационных и медицинских мероприятий должна стать важнейшим направлением государственной политики, направленной на сохранение здоровья населения.

загрязнения атмосферы; заболевания органов дыхания; состояние здоровья; оксиды азота; монооксид углерода; диоксид серы; твердые частицы

Адамдын ден соолугунун бузулушунун жана дем алуу органдарынын патологиясынын этиологиялык факторлорунун ролун аткарган заттардын ар кандай топтору – атмосфераны булгоочу заттар жөнүндө адабияттардын маалыматтарына талдоо жүргүзүлдү. Атмосфераны булгоочу заттар эки негизги категорияга бөлүнөрү көрсөтүлгөн: биринчи категориядагы булгоочу заттар (атмосферага түз бөлүнүп чыгуучу заттар) жана экинчи категориядагы булгоочу заттар (атмосферанын өзүндө пайда болгон заттар). Негизги абаны булгоочу заттарга азот оксиддери, көмүртек кычкылы, күкүрттүн диоксиди, учуучу органикалык бирикмелер, көмүртек жана көмүртек эмес бөлүкчөлөр кирет. Экинчи категориядагы булгоочу заттарга озон, азот оксиддери жана бөлүкчөлөр кирет. Азыркы учурда шаар калкынын 90 % га жакыны организмдин ткандарына, биринчи кезекте дем алуу жолдоруна кирген кошулмалар менен булганган аба менен дем алышат. Көптөгөн изилдөөлөр атмосферанын булганышынан келип чыккан оорулардын жана патологиялык шарттардын өнүгүшү булгоочу заттардын түрлөрүнө, алардын физикалык-химиялык мүнөздөмөлөрүнө, атап айтканда, айлана-чөйрөдөгү бөлүкчөлөрдүн өлчөмдөрүнө жана концентрацияларына көз каранды экендигин көрсөттү. Албетте, абанын булганышы дем алуу органдарынын патологиясын көбөйтөт. Ар кандай эсептөөлөр боюнча өпкө ооруларынын 43 %, инсульттун 24 %ы абанын булганышы менен байланыштуу. Атмосферанын булганышынын өзгөчөлүктөрү жөнүндө калкка маалымат берүүнүн маанилүүлүгү көрсөтүлгөн. Атмосферанын курамына дайыма көз салып, абанын сапатын баалоо зарыл. Зарыл уюштуруучулук жана медициналык чаралардын комплексин иштеп чыгуу калктын саламаттыгын сактоого багытталган мамлекеттик саясаттын эң маанилүү багыты болуп калууга тийиш.

абанын булганышы; дем алуу органдарынын оорулары; ден соолугунун абалы; азот оксиддери; көмүртек кычкылы; күкүрт диоксиди; катуу бөлүкчөлөр

The analysis of literature data on various groups of substances including atmospheric pollutants, acting as etiological factors of disorders of human health and respiratory system pathology, is performed. It was noted that air pollutants fall into two main categories: primary pollutants (substances emitted directly into the atmosphere) and secondary pollutants (substances that form in the atmosphere itself). Primary air pollutants include nitrogen oxides, carbon monoxide, sulfur dioxide, volatile organic compounds, сarbon and non-carbon particulates. Secondary pollutants include ozone, nitrogen oxides and particulate matter. Currently, up to 90 % of representatives of urban populations of the population breathe air, contaminated compounds that penetrate deep into the tissues of the body, primarily into the respiratory tract. A large number of studies have shown that the development of diseases and pathological conditions caused by air pollution depends on the types of pollutants, their physicochemical characteristics, in particular, particle sizes and concentrations in the environment. Of course, air pollution increases the incidence of respiratory diseases. According to various estimates, up to 43 % of lung diseases and 24 % of strokes are associated with air pollution. The importance of informing the population about the peculiarities of atmospheric pollution is indicated. Constant monitoring of the composition of the atmosphere and assessment of air quality is required. The development of a set of necessary organizational and medical measures should become the most important direction of state policy aimed at preserving the health of the population.

air pollution; respiratory diseases; health status; nitrogen oxides; carbon monoxide; sulfur dioxide; particulate matter