Абдразакова Гульмира Шарапидиновна – канд. филол. наук, доцент кафедры кыргызского языкознания Кыргызского национального университета им. Ж. Баласагына, г. Бишкек, тел.: +996-706 246074, e-mail: abdrazakova_gul71@mail.ru
ЯЗЫКОВЫЕ СИМВОЛЫ, АКТУАЛИЗИРУЮЩИЕ КОНЦЕПТ “ЮРТА”
В национальной картине мира в качестве концептов-символов элементов юрты рассматриваются специальные знаки. Языковые символы анализируются посредством языковых констант, фразеологизмов, паремиологических единиц, характеризующих специфику национальной культуры. Лексемы север, уук, кереге, чий, эшик широко используются в религиозном мировоззрении, ритуалах, паремиологических единицах и обозначаются как символы – специфичные знаки духовных ценностей. Проведен анализ метафоризированных, коннотативных значений названий в пословицах, поговорках и загадках с переходными смыслами. Разъясняется специфика речи в пословицах с использованием символов и подтекстовой информации в правилах поведения, этикете и др. В национальной картине мира названиям на высоком уровне дано семиотическое значение, а языковые выражения запретного содержания формируются как стереотипы.
Ключевые слова на русском языке:языковая картина мира; именование; коннотация; ритуал; символ; миф; образ; стереотип; архетип; фразеология; паремия
“БОЗ ҮЙ” КОНЦЕПТИН АКТУАЛДАШТЫРУУЧУ ТИЛДИК СИМВОЛДОР
Макалада «боз үй» концептиндеги боз үйдүн элементтерине тиешелүү атоолордун дүйнөнүн улуттук тилдик сүрөттөлүшүндө символ катары өзгөчө белгилери каралат. Тилдик символдор улуттук маданияттын өзгөчөлүгүн көрсөткөн белги катары тилдик туруктуу каражаттар, фразеологизмдер, паремиологиялык бирдиктер аркылуу талдоого алынат. Түндүк, уук, кереге, чий, эшик лексемалары диний дүйнө таанымдагы ырым-жырымдарда, паремиологиялык бирдиктерде кеңири катышып, руханий баалуулуктардын өзгөчө белгилерин билдирген символ катары орду белгиленет. Атоолордун макал-лакап, табышмактардагы өтмө образдуу, метафоралашкан коннотативдик маанилерине талдоо жүргүзүлөт. Символдор катышкан макалдардын маанисинде кепти колдонуунун өзгөчөлүктөрү, жүрүм-турум эрежелери, сый-урмат, кадыр-барк топтоонун өзгөчө белгилери жөнүндө чакан тексттик маалыматтар камтылгандыгы чечмеленет. Дүйнөнүн кыргыз тилиндеги көрүнүшүндө атоолорго жогорку деңгээлдеги семиотикалык маани берилип, тыюу маанисиндеги тилдик туюнтмалар стереотип катары калыптангандыгы аныкталат.
Ключевые слова на кыргызском языке:дүйнөнүн тилдик көрүнүшү; атоо; коннотация; ырым-жырым; символ; миф; образ; стереотип; архетип; фразеология; паремия
LANGUAGE SYMBOLS IN THE ACTUALIZATION OF THE “YURT” CONCEPT
In the national picture of the world, special signs are considered as concepts-symbols of the elements of the “yurt”. Language symbols are analyzed by means of language constants, phraseological units, paremiological units as a user of the specifics of national culture. The lexemes north, Dome Yurts (uuk), Wooden grille of the cylindrical part of the yurt (kerege), Tough steppe grass (chi), door (eshik) are widely used in the religious worldview, rituals, paremiological units and are designated as a symbol of specific signs of spiritual values. The analysis of metaphorized, connotative meanings of names in proverbs, sayings and riddles with transitional images is carried out. The specificity of the use of speech in proverbs is explained with the use of symbols and subtext information in the rules of conduct, etiquette, etc. In the national picture of the world, names are given a semiotic meaning at a high level, and linguistic expressions of a forbidden meaning are formed as a stereotype.
Ключевые слова на английском языке:language painting of the world; naming; connotation; ritual; symbol; myth; image; stereotype; archetype; phraseology; paremia