Кайыпова Назгүл Усенбековна – аспирант кафедры «Водные ресурсы и инженерные дисциплины» факультета архитектуры, дизайна и строительства Кыргызско-Российского Славянского университета им. Б.Н. Ельцина, г. Бишкек, тел.: +996-779 290082, e-mail: bina8082@mail.ru
Ботоканова Бактыгул Асанкожоевна – ст. преподаватель кафедры горного гидротехнического строительства Кыргызского национального аграрного университета им. К.И. Скрябина, г. Бишкек, тел.: +996-558 586822, e-mail: b993344@mail.ru
Нурдинов Улукбек Кадыркулович – ассистент кафедры горного гидротехнического строительства Кыргызского национального аграрного университета им. К.И. Скрябина, г. Бишкек, тел.: +996-702 326232, e-mail: ulukbek96kg@mail.ru
Мамасалиев Жоомартбек Геренбекович – магистрант кафедры горного гидротехнического строительства Кыргызского национального аграрного университета им. К.И. Скрябина, г. Бишкек, тел: +996-708 379837
МЕТОДЫ ИССЛЕДОВАНИЙ ГИДРОТЕХНИЧЕСКИХ СООРУЖЕНИЙ И ОПРЕДЕЛЕНИЕ ИХ ПАРАМЕТРОВ
Рассмотрены методы исследований гидротехнических сооружений для определения параметров водозаборных сооружений из горных рек. Проведен расчет устойчивости нижнего бьефа водозаборного сооружения для обеспечения надежности эксплуатации водозабора. Описаны конструктивные особенности и недостатки существующих автоматизированных водозаборных гидроузлов. На основе расчета устойчивости нижнего бьефа водозаборного сооружения рекомендована толщина крепления дна нижнего бьефа и материалы для опояски стенки. Материалы статьи могут быть использованы в проектах по реабилитации и проектированию сооружений малых водохозяйственных систем в горно-предгорной зоне, а также в учебном процессе для студентов, обучающихся по направлению ГТС.
Ключевые слова на русском языке:водозаборные сооружения; устойчивость; эмпирическая информация; математическая модель; напор; нижний бьеф; деформация; тектоника; гидроузел
ГИДРОТЕХНИКАЛЫК КУРУЛМАЛАРДЫ ИЗИЛДӨӨ МЕТОДДОРУ ЖАНА АЛАРДЫН ПАРАМЕТРЛЕРИН АНЫКТОО
Бул макалада тоо дарыяларынан суу алуучу курулмалардын параметрлерин аныктоо үчүн гидротехникалык курулуштарды изилдөө методдору каралат. Суу алгычтын эксплуатациясынын ишенимдүүлүгүн камсыз кылуу үчүн суу алуучу конструкциянын төмөнкү бассейнинин туруктуулугун эсептөө жүргүзүлгөн. Колдонулуп жаткан автоматташтырылган суу алуучу гидросистемалардын конструкциялык өзгөчөлүктөрү жана кемчиликтери баяндалат. Алуучу конструкциянын ылдыйкы агымынын туруктуулугун эсептөөнүн негизинде ылдыйкы агымдын түбүнүн бекиткичтеринин калыңдыгы жана дубалдын курчоосу үчүн материалдар сунушталат. Макаланын материалдары тоо этектериндеги зоналардагы чакан суу чарба системаларынын курулмаларын реабилитациялоо жана долбоорлоо боюнча долбоорлордо, ошондой эле гидротехникалык курулмалар багыты боюнча окуп жаткан студенттер үчүн окуу процессинде колдонулушу мүмкүн.
Ключевые слова на кыргызском языке:суу алуучу курулмалар; туруктуулук; эмпирикалык маалымат; математикалык модель; басым; төмөнкү бьеф; деформация; тектоника; суу түйүнү
RESEARCH METHODS OF HYDROTECHNICAL STRUCTURES AND DETERMINATION OF THEIR PARAMETERS
The paper considers methods for studying hydraulic structures to determine the parameters of water intake structures from mountain rivers. The calculation of the stability of the lower pool of the water intake structure is determined to ensure the reliability of the operation of the water intake. The design features and shortcomings of the existing automated water intake hydrosystems are also considered. The calculation of the stability of the downstream of the intake structure is determined, where, on the basis of this calculation, the thickness of the fastening of the bottom of the downstream and the materials for the wall lining are taken. The materials of the article can be used in projects for the rehabilitation and design of structures for small water management systems in the mountainous foothill zone and in the educational process of students studying in the GTS direction.
Ключевые слова на английском языке:water intake structures; stability; empirical information; mathematical model; pressure; downstream; deformation; tectonics; hydroelectric