Алгалиева Гульназым Сакеновна – ст. преподователь кафедры “Телерадио и связь с общественностью” факультета журналистики и политологии Евразийского национального университета им. Л.Н. Гумилёва, г. Астана, Республика Казахстан, е-mail: gulnazym69@mail.ru
КАЗАХСКАЯ ПЕЧАТЬ НАЧАЛА ХХ ВЕКА И НАСЛЕДИЕ АБАЯ
Исследуются казахские газеты и журналы, вышедшие в свет в конце ХІХ – начале ХХ века, и публикации в них наследия Абая. Проведён обзор подлинников номеров газет “Туркестан уалаяты”, “Дала уалаяты”, “Казах” и журнала “Айкап”, изучены материалы, являющиеся источниками для абаеведения. Кроме того, в газетах и журналах, издававшихся в 1920–1930-х годах, отражены роль публицистического жанра как продуктивных рубрик для знакомства с творчеством Абая, а также начало развития учения об абаеведении на научной основе. Первые статьи, посвящённые жизни и творчеству Абая, были проанализированы с жанровой, текстологической, источниковедческой точек зрения. Автор научно проанализировал и обосновал, что истоки абаеведения восходят к началу становления казахской печати. Сделан вывод о том, что казахская интеллигенция начала ХХ века многое сделала для изучения, признания творчества великого Абая и почитания его как мудрого учителя.
Ключевые слова на русском языке:печать; история казахской журналистики; абаеведение; наследие Абая; литературная критика; литературоведение; поэзия; идеи “Алаша”
ХХ КЫЛЫМДЫН БАШЫНДАГЫ КАЗАК БАСЫЛМАСЫ ЖАНА АБАЙДЫН МУРАСЫ
Макалада ХІХ кылымдын аягында – ХХ кылымдын башында жарык көргөн казак гезит-журналдары, алардагы Абайдын мурасынын жарыяланышы каралат. “Түркстан уалаяты”, “Дала уалаяты”, “Казак” газеталарынын жана “Айкап” журналынын сандарынын түп нускаларына сереп салынып, абай таануу үчүн булак болгон материалдар иликтенди. Мындан тышкары, 1920-1930-жылдары жарык көргөн гезит-журналдарда Абайдын чыгармачылыгы менен таанышуу үчүн публицистикалык жанрдын жемиштүү рубрика катары ролу, ошондой эле абай таануу жөнүндөгү окууну илимий негизде өнүктүрүүнүн башталышы чагылдырылган. Абайдын өмүрү жана чыгармачылыгы тууралуу алгачкы макалалар жанрдык, текстологиялык, булак таануучулук өңүттөн талдоого алынган. Автор абай таануунун башаты казак басма сөзүнүн калыптануу башталышынан бери келерин илимий жактан талдап, негиздеген. Автор абай таануунун башаты казак басма сөзүнүн башталышынан башталганын илимий жактан талдап, негиздеген. ХХ кылымдын башындагы казак интеллигенциясы улуу Абайдын чыгармачылыгын изилдеп, таанып, аны даанышман мугалим катары урматтоодо көп иштерди жасаган деген тыянак чыгарылат.
Ключевые слова на кыргызском языке:басма сөз; казак журналистикасынын тарыхы; абай таануу; Абай мурасы; адабий сын; адабият таануу; поэзия; “Алаш” идеялары
THE KAZAKH PRESS OF THE EARLY TWENTIETH CENTURY AND ABAI’S LEGACY
The article examines Kazakh newspapers and magazines of the late nineteenth and early twentieth centuries and the publications of Abai's legacy in them. A review of the original issues of the newspapers "Turkestan ualayatyn gazeti", "Dala ualayatyn gazeti", "Kazak" and the magazine "Aikap" was conducted, the source materials for Abai studies were studied. In addition, newspapers and magazines published in the 1920s and 1930s reflected the role of the journalistic genre in the manifestation of Abai's creativity as a productive channel and in the development of the doctrine of Abai studies on a scientific basis. The first articles devoted to the life and work of Abai were analyzed from a genre, textual, and source-based point of view. The author scientifically analyzed and proved that the origins of Abai studies go back to the first Kazakh press. It was suggested that the Kazakh intelligentsia of the early twentieth century began with the recognition and recognition of the great Abai and reverence for the greatness of the great teacher.
Ключевые слова на английском языке:press; history of Kazakh journalism; Abai studies; Abai's legacy; literary criticism; literary study; poetry; the idea of “Alash”