Тентиев Жумабек – д-р техн. наук, профессор архитектуры, чл-корр. НАН КР, Заслуженный деятель науки КР, зав. кафедрой «Архитектура промышленных и гражданских зданий» КРСУ, тел.: +996-312 882563
ЮРТА – СВЯЩЕННЫЙ ХРАМ КОЧЕВОЙ ЦИВИЛИЗАЦИИ
Через архаические понятия в словообразовании с применением слова "солнце" (Күн), традиций, канонизированных в Юрте (Боз Үй), отражающих древнейший уклад жизни протопредков тюркских народов – гуннов, определены закономерности развития общества, процесс происхождения священного храма. Юрта – микромир кочевой цивилизации со своим священным очагом становится священным “Храмом” солнцепоклонников, огнепоклонников, тенгрианцев. У этого “храма” зенит купола венчает сакральный крест в круге – түндүк, превратившийся в Знак Солнца!
Keywords in Russian:юрта (Боз Үй); Жер Үй; Отоо; традиция; палеолит; ледниковый период; солнцепоклонники; огнепоклонники; тенгрианцы; очаг; кочевая цивилизация; храм; крест; Знак Солнца.
БОЗ ҮЙ – КӨЧМӨН ЦИВИЛИЗАЦИЯНЫН ЫЙЫК ТУРАК ЖАЙЫ
Байыркы түрк элдеринин–гунндардын жашоо тиричилигинен жаралган Боз үйдөгү салттар жана Күндүн катышуусу менен түзүлгөн байыркы сөз түшүнүктөрү аркылуу коомдун өнүгүүсү Боз үйдүн ыйык жайга айлануусун аныкталган. Көчмөн цивилизациянын кичинекей дүйнөсү – БозҮй, өзүнүн ыйык очогу менен күнгө сыйынуучулар,
отко сыйынуучулар, теӊирге сыйынуучулар үчүн “ыйык жайга” айланган. Бул “ыйык жай- боз үйдүн” төбөсүндөгү түндүк- төгөрөктүн төрт бурчу Күн белгисине айланган.
боз үй; жер үй; салт; палеолит доору; муз доору; күнгө сыйынуучулар; отко сыйынуучулар; теӊирге сыйынуучулар; очок; көчмөн цивилизациясы; ыйык жай; “төгөрөктүн төрт бурчу”; Күн белгиси.
YURTA IS A SACRED TEMPLE OF NOMADIC CIVILIZATION
Through archaic concepts in word formation using the word “Sun”, traditions, kanonized in an Yurta (Boz Ui), reflecting the most ancient tenor of life of protoancestors of Turkic people – Gunns, identified regularity of development of society and process of origin of sacred Temple. Yurta is a microcosm of nomadic civilization, with it’s sacred center, becomes sacred “Temple” of Sun-admirers, Fire-admirers and Tengrists. The zenith of this “temple” crowns sacral cross in a circle – tunduk (тундук), which is turned into the Sing of the Sun!
Keywords in English:Yurta (BozUi); ZherUi; Otoo; tradition; paleolith; Ice Age; Sun admirers; Fire admirers; Tengrists; Center; nomadic civilization; Temple; cross; sing of the Sun.