Абдушукуров Джамшед Алиевич – канд. физ.-мат. наук, в.н.с. Института водных проблем, гидроэнергетики и экологии Академии наук Республики Таджикистан, г. Душанбе, тел.: +992-919 000832, e-mail: abdushukurov.dj@gmail.com
Абдусамадзода Далер – научный сотрудник лаборатории нейтронной физики им. Франка Объединенного института ядерных исследований, Россия, г. Дубна, тел.: +7 985 5733642, е-mail: martinez-91@mail.ru
Анварова Гульбахор Бахадуровна – начальник Центра профессиональной подготовки кадров и реализации проектов Таджикского технического университета им. М. Осими, тел.: +992-903 330001, e-mail: anvarova.gulnora@mail.ru
ТОКСИЧНЫЕ МЕТАЛЛЫ В ПОЧВАХ ВЕРХОВИЙ БАССЕЙНА РЕКИ ЗАРАФШОН
В бассейне реки Зарафшон были отобраны и проанализированы 39 образцов почв методом нейтронно-активационного анализа. Особое внимание было уделено токсичным металлам: As, Ba, Co, Cs, Hg, Ni, Sb, Se, Sr, V, Zn. Аномально большие концентрации мышьяка были зарегистрированы в суб-бассейне Фондарьи. Сурьмы в почвах много в зонах сурьмяно-ртутных месторождений. При расчетах ПДК почв 25 % образцов почв в бассейне Зарафшон оказались чрезвычайно и высокоопасными, это почвы в районах добычи цветных металлов или геологоразведок.
Түйүндүү сөздөр орус тилинде:река Зарафшон; Фондарья; токсичные металлы; геохимическая чистота почв; мышьяк; сурьма
ЗАРАФШОН ДАРЫЯСЫНЫН ЖОГОРКУ БАССЕЙНИНИН ЖЕР КЫРТЫШЫНДАГЫ УУЛУУ МЕТАЛЛДАР
Зарафшон дарыясынын бассейнинде нейтрондук-активациялык талдоо жүргүзүү методу менен жер кыртышынын 39 үлгүсү тандалып алынды жана аларга талдоо жүргүзүлдү. Уулуу металлдарга өзгөчө көңүл бурулду: As, Ba, Co, Cs, Hg, Ni, Sb, Se, Sr, V, Zn. Фон дарыясы суб-бассейнинде мышьяктын эң жогорку концентрациясы катталды. Сурьма-сымап кендери чыккан аймактын жер кыртышында сурьма абдан көп санда. Максималдуу жол берилген концентрацияны эсептөөдө Зарафшон дарыясынын бассейнинин жер кыртышынын үлгүлөрүнүн 25%ы өзгөчө кооптуу болуп чыкты, алар түстүү металлдарды казып алган же геологиялык чалгындоо иштери
жүргүзүлгөн райондордогу жер кыртышы.
Зарафшон дарыясы; Фондарыясы; уулуу металлдар; жер кыртышынын геохимиялык тазалыгы; мышьяк; сурьма
TOXIC METALS IN SOILS OF THE UPPER RICHES OF ZARAFSHON RIVER POOL
In Zarafshon River basin, 39 samples were taken and analyzed by neutron activation analysis. The special attention was paid to toxic metals: As, Ba, Co, Cs, Hg, Ni, Sb, Se, Sr, V, Zn. Abnormally high concentrations of arsenic were recorded in the Fondarya sub-basin. There is much antimony in soils in zones of antimony-mercury deposits. When calculating the maximum permissible concentration of soils, 25% of the soil samples in the Zarafshon basin turned out to be extremely and highly dangerous, these are soils in areas of non-ferrous metal mining or geological exploration.
Түйүндүү сөздөр англис тилинде:Zarafshon River; Fondarya; toxic metals; geochemical purity of soils; arsenic; antimony