Лукьященко Ирина Евгеньевна – канд. филос. наук, доцент кафедры философии гуманитарного факультета КРСУ, тел.: +996-550 264540, e-mail: superfilos@mail.ru
КОГНИТИВНЫЙ ПРОЦЕСС И ПРОБЛЕМА ЦЕННОСТЕЙ
Рассматривается диалектика взаимосвязи гносеологии и аксиологии. Проблема соотношения аксиологии и теории познания имеет долгую историю и различные точки зрения. Особую актуальность приобрела она в ХХ веке в связи с развитием науки и появлением новых отраслей знания. Наука не может быть абсолютно свободна и развиваться только по собственным законам. Она вписана в систему общечеловеческих ценностей, в конкретный исторический тип общества. Основной акцент сделан на проблеме таких ценностей, как красота, добро, истина, и их роли в процессе познания. Также признано, что различные когнитивные и методологические принципы и формы научного познания, такие как метод, теория, факт, объективность, обоснованность и доказательность, сами по себе представляют величайшую ценность.
Түйүндүү сөздөр орус тилинде:наука; ценности; аксиология; гносеология; красота; добро; методология; научная истина; «свобода от ценностей»
КОГНИТИВДИК ПРОЦЕСС ЖАНА БААЛУУЛУКТАР МАСЕЛЕСИ
Макалада гносеология менен аксиологиянын өз ара байланышынын диалектикасы каралат. Аксиология менен таанып-билүү теориясынын катышы тууралуу маселе узак тарыхка жана ар кандай көз карашка ээ. Ал ХХ кылымда илимдин өнүгүшүнө жана билимдин жаңы тармактарынын пайда болушуна байланыштуу өзгөчө актуалдуулукка ээ болгон. Илим абсолюттук түрдө эркин болушу жана өз мыйзамдары боюнча гана өнүгүшү мүмкүн эмес. Ал жалпы адамзаттык баалуулуктар системасына, коомдун белгилүү бир тарыхый тибине кирет. Сулуулук, жакшылык, чындык сыяктуу баалуулуктарга жана таанып-билүү процессинде алардын ролуна негизги басым жасалат. Ошондой эле метод, теория, факт, объективдүүлук, негиздүүлүк жана далилдүүлүк сыяктуу илимий таанып-билүүнүн ар түрдүү когнитивдик жана методологиялык принциптери жана формалары ар бири өз алдынча чоң баалуулук экендиги айтылды.
Түйүндүү сөздөр кыргыз тилинде:илим; баалуулуктар; аксиология; гносеология; сулуулук; жакшылык; методология; илимий чындык; «баалуулуктардан эркин болуу»
COGNITIVE PROCESS AND THE PROBLEM OF VALUES
The article deals with the dialectics of the relationship between epistemology and axiology. The problem of the relationship between axiology and the theory of knowledge has a long history and different points of view. It became particularly relevant in the twentieth century in connection with the development of science and the emergence of new branches of knowledge. Science cannot be absolutely free and develop only according to its own laws. It is inscribed in the system of universal values, in a specific historical type of society. The main focus is on the problem of such values as beauty, goodness, truth and their role in the process of cognition. It is also recognized that the various cognitive and methodological principles and forms of scientific knowledge, such as method, theory, fact, objectivity, validity, and evidence, are of the greatest value in themselves.
Түйүндүү сөздөр англис тилинде:science; values; axiology; gnoseology; beauty; goodness; methodology, scientific truth; “freedom from values”