Свердлик Леонид Григорьевич – канд. физ.-мат. наук, старший научный сотрудник лаборатории комплексных исследований геодинамических процессов в геофизических полях Федерального государственного бюджетного учреждения науки Научная станция РАН в г. Бишкеке, директор Высокогорной обсерватории физики атмосферных процессов Кыргызско-Российского Славянского университета им. Б.Н. Ельцина, г. Бишкек, тeл.: +996-505 754706, е-mail: l.sverdlik@mail.ru
ИЗМЕНЕНИЕ ХАРАКТЕРИСТИК ПРЕДСЕЙСМИЧЕСКИХ ВОЛНОВЫХ ВОЗМУЩЕНИЙ В НИЖНЕЙ АТМОСФЕРЕ
Представлены результаты анализа вариаций температуры в нижней и средней атмосфере, которые наблюдались перед крупным Нуринским землетрясением с магнитудой M = 6.7, произошедшим 05 октября 2008 г. Профили температуры были получены по данным глобального реанализа MERRA-2. Использование специально разработанного алгоритма позволило выделить и идентифицировать предсейсмические аномальные изменения температуры на высотах вблизи тропопаузы. Аномалия наблюдалась за 2−3 дня до землетрясения. Низкая солнечная активность в период, предшествующий землетрясению, указывает на вероятное сейсмическое происхождение возмущений температуры. В качестве возможного механизма формирования сейсмоатмосферного эффекта рассматривались атмосферные гравитационные волны. Определены характеристики волновых возмущений температуры. По флуктуациям температуры рассчитаны высотные профили потенциальной энергии гравитационных волн.
Түйүндүү сөздөр орус тилинде:землетрясение; температура; верхняя тропосфера; нижняя стратосфера; возмущения; атмосферные гравитационные волны; флуктуации; плотность потенциальной энергии
ЖЕР ТИТИРӨӨНҮН АЛДЫНДА ТӨМӨНКҮ АТМОСФЕРАДАГЫ СЕЙСМИКАЛЫК ТОЛКУНДАРЫНЫН МҮНӨЗДҮҮ ӨЗГӨРҮШҮ
2008-жылдын 5-октябрында болгон М = 6,7 баллдык Нура ири жер титирөөсүнө чейин байкалган атмосферанын төмөнкү жана ортоңку катмарларындагы температуранын өзгөрүшүнө талдоо жүргүзүүнүн натыйжалары келтирилген. Температура профилдери MERRA-2 глобалдык реанализ маалыматтарынан алынган. Атайын иштелип чыккан алгоритмди колдонуу тропопаузага жакын бийиктикте сейсмикалык аномалдуу температуранын өзгөрүшүн бөлүа көрсөтүүгө жана аныктоого мүмкүндүк берди. Аномалия жер титирөөдөн 2-3 күн мурун байкалган. Жер титирөөнүн алдында күндүн аз активдүүлүгү температуранын бузулушунун ыктымалдуу сейсмикалык келип чыгышын көрсөтүп турат. Атмосфералык тартылуу толкундары сейсмо-атмосфералык таасирдин пайда болушунун мүмкүн болуучу механизми катары каралган. Толкундардын температурасынын бузулушунун мүнөздөмөлөрү аныкталат. Гравитациялык толкундардын потенциалдык энергиясынын бийиктик профилдери температуранын өзгөрүшү боюнча эсептелет.
Түйүндүү сөздөр кыргыз тилинде:жер титирөө; температура; жогорку тропосфера; төмөнкү стратосфера; бузулуулар; атмосфералык тартылуу толкундары; термелүүлөр; потенциалдык энергиянын тыгыздыгы
CHARACTERISTIC VARIATIONS OF PRE-SEISMIC WAVE DISTURBANCES IN LOWER ATMOSPHERE
The article provides the results of temperature variations analysis in the lower and middle atmosphere which were observed before the large Nurinsky earthquake with magnitude M = 6.7 that occurred on October 05, 2008. Temperature profiles had obtained from the global atmospheric reanalysis of MERRA-2. The usage of a specially developed algorithm made it possible to allocate and identify pre-seismic abnormal temperature changes at altitudes near the tropopause. An anomaly was observed 2-3 days before the earthquake. Low solar activity in the period preceding the earthquake indicates the probable seismic origin of temperature disturbances. Atmospheric gravitational waves were considered as a possible mechanism for forming the seismoatmospheric effect. Characteristics of temperature’s wave disturbances were determined. Based on temperature fluctuations, high-altitude profiles of potential energy of gravitational waves are calculated.
Түйүндүү сөздөр англис тилинде:earthquake; temperature; upper troposphere; lower stratosphere; perturbation; atmospheric gravity wave; fluctuation; potential energy density