«КРСУнун ЖАРЧЫСЫ» журналынын МААЛЫМАТ ПОРТАЛЫ

Рассматриваются различные подходы к определению понятия левшества и леворукости. Леворукость и левшество – феномены, пока еще недостаточно изученные, а существующие на сегодняшний день теории неоднозначны и часто противоречивы. Эти понятия неоднородные, различные, но могут выступать как синонимичные.
Анализируются различные подходы к пониманию происхождения леворукости. Сейчас природа леворукости рассматривается в трех направлениях: «генетическом», «патологическом», «социокультурном». Дан обзор способам функционирования доминантных и субдоминантных полушарий мозга у левшей и правшей. Полушария
мозга имеют свои специфические функции, каждое из них отвечает за определенные виды деятельности. Известно, что в большинстве случаев левое полушарие у правшей доминирует и выполняет функции, в которых речь играет главное значение: словесно-знаковые, мыслительно-логические операции, понимание текстов, создание конструкций на основе логики. А у левшей правое полушарие является основным и выполняет оперирование различными образами, используется для распознавания мелодий, схожести и отличия, помогает ориентироваться в пространстве. А также обозначены основные мишени исследований в рамках этого феномена: статистические данные, психологические и психофизиологические особенности левшей, последствия переучивания леворуких детей, проявляющиеся в увеличении случаев раздражительности, эмоциональной несдержанности, невротических проявлений. Как показал опыт, переучивание стало причиной значительного снижения физического и психического здоровья у леворуких детей.

леворукость; левшество; декстрастресс; социальная леворукость; функциональная асимметрия полушарий мозга

Макалада сологойлук жана сол колдуулук түшүнүгүн аныктоонун арк андай ыкмалары каралат. Сол колдуулук жана сологойлук – азырынча жетиштүү изилдене элек феномендер, ал эми бүгүнкү күнү каралып жаткан теориялар бир маанилүү эмес жана бири-бирине карама-каршы келет. Бул түшүнүктөр бир түрдүү эмес, айырмалуу,
бирок синоним катары каралышы мүмкүн. Сол колдуулуктун келип чыгышын түшүнүүгө болгон ар башка ыкмалар талданат. Азыр сол колдуулуктун табияты үч багытта каралат: “генетикалык”, “патологиялык”, “социомаданий”. Сологойлордун жана оң колдордун мээсинин доминанттык жана субдоминанттык жарым шарларынын
иштешинин ыкмаларына сереп салынды. Мээнин жарым шарларынын өздөрүнүн спецификалык функциялары бар, алардын ар бири иш-аракеттердин белгилүү түрлөрү үчүн жооп берет. Көпчүлүк учурларда оң колдордун мээсинин сол жарым шары үстөмдүк кылаары жана сүйлөө иш-аракеттери башкы мааниге ээ болгон функцияларды аткараары белгилүү: сөз-белги, ой-жүгүртүү-логикалык операциялар, тексттерди түшүнүү, логиканын негизинде конструкцияларды түзүү. Ал эми сологойлордун мээсинин оң жарым шары башкы ролду ойнойт жана ар башка образдарды операциялоону аткарат, обондорду, окшоштуктарды жана айырмаларды тааныпбилүү үчүн колдонулат, мейкиндикте багыт алуу үчүн жардам берет. Ошондой эле бул феномендин алкагында изилдөөлөрдүн негизги максаттары белгиленди: статистикалык маалыматтар, сологойлордун психологиялык жана психофизиологиялык өзгөчөлүктөрү, сол колдуу балдарды кайра үйрөтүүнүн кесепеттери: кыжырдануу, эмоциялык кармана албастык, невротикалык көрүнүштөр белгиленди. Тажрыйба көрсөткөндөй, сологойлорду кайра үйрөтүү алардын психикалык жана физикалык саламаттыгынын олуттуу түрдө төмөндөшүнө себеп болот.

сол колдуулук; декстрастресс; социалдык сол колдуулук; мээнин жарым шарларынын функционалдык асимметриясы

Various approaches to the definition of the concept of left-handedness and left-handedness are considered. Lefthandedness and leftism are phenomenons that aren’t enough studied yet. And present theories are ambiguous and often contradictory. Left-handedness and leftism are different heterogeneous concepts, but they can be extinct as synonymous. Different approaches to understanding the origin of left-handedness are analyzed. Now the nature of left-handedness is considered in three directions: «genetic», «pathological», «socio-cultural». A review is given of the ways in which dominant and subdominant hemispheres of the brain function in left-handers and right-handers.
The hemispheres of the brain have their own specific functions, each of which is responsible for certain activities. One of them may be dominant and the other may be subdominant. The right hemisphere dominates in right-handed people and performs the functions in which speech plays the main role. These include: verbal-sign, thought-logical
operations, understanding of texts, the creation of structures based on logic. In left-handers the right hemisphere is the main one. It performs the operation of various images and is used to recognize melodies, similarities and differences, helps to navigate in space. The main targets of research within this phenomenon are also indicated: statistical data,
psychological and psycho-physiological characteristics of left-handers, the consequences of retraining of left-handed children manifested in an increase in cases of irritability, emotional incontinence, neurotic manifestations. Experience has shown that retraining was the cause of a significant decrease in physical and mental health in left-handed children.

left-handedness; leftism; dextrastress; social left-handedness; functional asymmetry of the brain hemispheres