«КРСУнун ЖАРЧЫСЫ» журналынын МААЛЫМАТ ПОРТАЛЫ

Рассмотрены гидравлические характеристики потоков воды в бьефах гидротехнических сооружений и возможность испытания на лабораторных установках их физических моделей. Исследованы физические модели плотинных водозаборных гидроузлов и их элементов для обоснования рациональных параметров устройств и отдельных их узлов, управляющих гидравлическими процессами с возможностью автоматизации технологических процессов. Это необходимо при планировании водозабора из малых горных рек с целью сокращения капитальных вложений при строительстве и эксплуатации с повышением производительности и качества подачи воды, а также для обеспечения надежности водозабора. Правила моделирования физических моделей и применяемые законы подобия определяют: планирование эксперимента, требования к масштабам, формам и поверхностям модели, относительные значения измеряемых величин, методы обработки результатов исследований с пределами их применения.

гидротехнические сооружения; технологические процессы; законы подобия; физическое моделирование; вальцовый затвор

Макалада гидротехникалык курулуштардын резервуарларындагы суу агымдарынын гидравликалык мүнөздөмөлөрү жана алардын физикалык моделдерин лабораториялык түзүлүштөрдө сынап көрүү мүмкүнчүлүгү каралат. Технологиялык процесстерди автоматташтыруу мүмкүнчүлүгү менен гидротехникалык процесстерди башкарган приборлордун жана алардын айрым бөлүктөрүнүн рационалдуу параметрлерин негиздөө үчүн плотиналардын суу алуучу системаларынын жана алардын элементтеринин физикалык моделдери изилденген. Бул суу менен камсыз кылуунун өндүрүмдүүлүгүн жана сапатын жогорулатуу, ошондой эле суу алуунун ишенимдүүлүгүн камсыз кылуу, курулуш жана эксплуатациялоо учурунда капиталдык салымдарды кыскартуу максатында чакан тоо дарыяларынан суу алууну пландаштырууда зарыл. Физикалык моделдерди моделдөө эрежелери жана колдонулган окшоштук мыйзамдары төмөнкүлөрдү аныктайт: экспериментти пландаштырууну, масштабдарга, формаларга жана модель беттерине талаптарды, ченелүүчү чоңдуктардын салыштырмалуу маанилерин, изилдөөлөрдүн натыйжаларын аларды колдонуу чектери менен иштетүү ыкмаларын.

гидротехникалык курулуштар; технологиялык процесстер; окшоштук мыйзамдары; физикалык моделдөө; ролик жапкыч

This paper examines the hydraulic characteristics of water flows in the reservoirs of hydraulic structures and the possibility of testing their physical models in laboratory installations. The purpose of researching physical models of dam water intake systems and their elements is to substantiate the rational parameters of devices and individual units that control hydraulic processes with the possibility of automating technological processes. This is important when considering water intake from small mountain rivers in order to reduce capital investments during construction and operation while increasing the productivity and quality of water supply, as well as to ensure the reliability of water intake. The rules for modeling physical models and the applicable laws of similarity determine: experimental planning, requirements for the scales, shapes and surfaces of the model, relative values of measured quantities, methods for processing research results with the limits of their application.

hydraulic structures; technological processes; laws of similarity; physical modeling; roller valve