«КРСУнун ЖАРЧЫСЫ» журналынын МААЛЫМАТ ПОРТАЛЫ

Исследования возрастной динамики роста и развития моторики школьников, проживающих в условиях горной среды, позволили установить специфические закономерности сенситивных периодов развития физических качеств. В их числе комплексность и однонаправленность сенситивных периодов, что соответствует общей закономерности развития человеческого организма – гетерохронии. Кроме того, можно заключить, что выявленные закономерности моторики представляют собой внешнее проявление минимизации физического развития и экономизацию деятельности функциональных систем организма школьников. Установленные особенности моторики школьников в онтогенезе позволяют сформировать концептуальную основу оптимизации физкультурно-спортивных технологий, учитывающих специфические закономерности роста и развития школьников, в частности периоды оптимального использования в процессе физического воспитания аналитического (избирательного) и синтетического (комплексного) подходов развития физических качеств школьников, определения организации и содержания физического воспитания.

горная среда; физические качества; сенситивные периоды физических качеств; минимизация физического развития; гетерохронность; половой диморфизм

Тоолуу шартта жашаган мектеп окуучуларынын кыймыл-аракетинин куракка жараша өсүп-өнүгүүсүнүн динамикасын изилдөө дене сапаттарынын өнүгүүсүнүн сенситивдик мезгилдеринин өзгөчө мыйзам ченемдүүлүктөрүн белгилөөгө мүмкүндүк берди. Анын ичинде сенситивдик мезгилдердин комплекстүүлүгү жана бир багыттуулугу, мунун өзү адамдын организминин өнүгүүсүнүн жалпы мыйзам ченемдүүлүгүнө – гетерохрондуулугуна шайкеш келет. Мындан тышкары, кыймыл-аракеттин аныкталган мыйзам ченемдүүлүктөрү мектеп окуучуларынын дене өнүгүүсүнүн тышкы көрүнүшүнүн минималдуулугу жана алардын организминин функционалдык системасынын иштөөсүнүн үнөмдүүлүгү менен мүнөздөлөт. Мектеп окуучуларынын кыймыл-аракетинин белгиленген өзгөчөлүктөрү мектеп окуучуларынын өсүп-өнүгүүсүнүн өзгөчө мыйзам ченемдүүлүктөрүн эске алган дене тарбия-спорт технологияларын оптималдаштыруунун концептуалдык негизин түзүүгө мүмкүндүк берет, тактап айтканда дене тарбия процессинде мектеп окуучуларынын дене түзүлүшүн өнүктүрүүнүн аналитикалык жана синтетикалык ыкмаларын оптималдуу колдонуу мезгилдери, дене тарбияны уюштуруу жана анын маңызын аныктоо.

тоолуу шарт; дене сапаттары; сенситивдүү (сезимтал) мезгилдер; дене өнүгүүсүнүн минималдуулугу; гетерохрондуулук; жыныстык диморфизм

Studies of the age dynamics of growth and development of motor skills of schoolchildren living in the conditions of a mountain environment made it possible to establish specific patterns of sensitive periods in the development of physical qualities. Among them is the complexity and unidirectionality of sensitive periods, which corresponds to the general pattern of the development of the human body - heterochrony. In addition, it can be concluded that the identified patterns of motility are an external manifestation of the minimization of physical development and limitation of activity of the functional systems of the body of schoolchildren. The established features of the motor skills of schoolchildren in ontogenesis make it possible to form a conceptual basis for the optimization of physical culture and sports technologies, taking into account the specific patterns of growth and development of schoolchildren. In particular, the periods of optimal use in the process of physical education of the analytical (selective) and synthetic (integrated) approaches to the development of the physical qualities of schoolchildren, the definition of the organization and content of physical education.

mountain environment; physical qualities; sensitive periods of physical qualities; minimization of physical development; heterochrony, sexual dimorphism