«КРСУнун ЖАРЧЫСЫ» журналынын МААЛЫМАТ ПОРТАЛЫ

Проводится историческое исследование уголовного права в виде обычного права (адата) кыргызов с XVIII в. до конца XIX в. в системе исполнения наказаний. В те далекие времена в кыргызском судоустройстве исполнения уголовных наказаний применялась практика возмещения ущерба в виде материального имущества, так как в обычном праве (адате) отсутствовало понятие наказания в виде лишения свободы. Таким образом, обычное право представляло для кыргызского народа обычаи, которые передавались в устной форме из поколения в поколение. Судебную систему с XVII в. до середины XIX в. осуществляли представители феодально-родоплеменной знати: бии или манапы были наделены властью выносить решения по различным делам, касающимся определенного рода или племени. Следующий этап исследования связан с колонизацией Российской империей территории Кыргызстана с исторической датой 11 июля 1867 г., с принятием важного правового документа “Временного положения об управлении Семиреченской и Сырдарьинской областей”. Институт биев подвергся реформам после его принятия, и в дальнейшем этот документ дал возможность построить на территории Туркестанского края новые институты государственной власти (царизма).

обычное право; адат; феодально-родоплеменная знать; кылмыш; зыян; бий; манап; Российская империя; Туркестанский край; Временное положение об управлении Семиреченской и Сырдарьинской областей

Бул илимий макаласында автор XVIII-кылымдан баштап XIX-кылымдын аягына чейинки жаза системасында кыргыз элинин каада укугу (адат) түрүндөгү жазык укугунун тарыхый изилдөөсүн жүргүзгөн. Ошол алыскы мезгилде кыргыздын сот системасы кылмыш жазаларын аткаруу үчүн материалдык мүлк түрүндөгү зыяндын ордун толтуруу тажрыйбасын колдонгон, анткени каада мыйзамдарында (адатта) эркинен ажыратуу түрүндөгү жаза түшүнүгү жок болчу. Ошентип, каада укугу кыргыз элине оозеки муундан муунга өтүп келген үрп-адаттарды чагылдырган. XVII-кылымдан тартып сот системасы. XIX-кылымдын ортосуна чейин феодалдык-уруулук ак сөөктөрдүн өкүлдөрү тарабынан ишке ашырылган: бийлерге же манаптарга белгилүү бир урууга же урууга тиешелүү ар кандай маселелер боюнча чечим кабыл алуу ыйгарым укуктары берилген. Изилдөөнүн кийинки этабы 1867-жылдын 11-июлундагы тарыхый дата менен Кыргызстандын аймагын Россия империясынын колониясына айландыруу менен, ”Жети-Сууну башкаруу жөнүндө убактылуу жобо жана Сыр-Дария областтары“ аттуу маанилүү укуктук документтин кабыл алынышы менен байланышкан. Бийлер институту ”Жети-Суу жана Сыр-Дарыя облустарын башкаруу жөнүндө убактылуу жобо“ кабыл алынгандан кийин реформаларга дуушар болгон, кийинчерээк Түркстан чөлкөмүнүн аймагында мамлекеттик бийликтин (царизмдин) жаңы мекемелерин курууга мүмкүндүк берген.

каада укугу; адат; феодалдык-уруулук ак сөөктөр; кылмыш; зыян; бий; манап; Россия империясы; Түркстан чөлкөмү; Жети-Суу жана Сыр-Дарыя облустарын башкаруу боюнча убактылуу жоболор

The article conducts a historical study of criminal law in the form of customary law (adat) of the Kyrgyz from the XVIII century to the end of the XIX century in the system of execution of punishments. In those distant times, in the Kyrgyz judicial system of execution of criminal punishments, the practice of compensation for damage in the form of material property was used, since in customary law (adat) there was no concept of punishment in the form of imprisonment. Thus, customary law for the Kyrgyz people represented customs that were passed down orally from generation to generation. The judicial system from the XVII century to the middle of the XIX century was carried out by representatives of the feudal-tribal nobility: biys or manaps were endowed with the power to make decisions on various cases concerning a certain clan or tribe. The next stage of the study is related to the colonization of the territory of Kyrgyzstan by the Russian Empire with the historical date of July 11, 1867, with the adoption of an important legal document, the "Temporary Regulation on the Management of the Semirechye and Syrdarya Regions". The institute of biys underwent reforms after the adoption of the "Temporary Regulation on the Management of the Semirechye and Syrdarya Regions"; later, this document made it possible to build new institutions of state power (tsarism) on the territory of the Turkestan region.

customary law; adat; feudal-tribal nobility; kylmysh; zyyan; biy; manap; Russian Empire; Turkestan region; Temporary regulations on the governance of the Semirechye and Syr Darya regions