Сумарокова Ольга Леонидовна – д-р ист. наук, доцент кафедры русской филологии гуманитарного факультета Кыргызско-Российского Славянского университета им. Б.Н. Ельцина, Кыргызская Республика, тел.: +996-774 633868, e-mail: o.l.sumarokova@krsu.kg
ПЕРВЫЕ УЧЕБНИКИ РУССКОГО ЯЗЫКА ДЛЯ РУССКО-ТУЗЕМНЫХ ШКОЛ СРЕДНЕЙ АЗИИ
Проводится анализ первых учебников по русскому языку для туземных классов русско-туземных школ Средней Азии. Вопрос их использования на местах являлся центральным в развернувшейся в конце XIX столетия полемике о целесообразности применения национального языка в качестве языка обучения русскому. В начале XX века местному населению был предоставлен свободный выбор двух типов школ: общерусской, где преподавание велось бы исключительно на русском языке (по натуральному методу), и инородческой системы Ильминского, в которой изучение государственного языка должно было осуществляться посредством национальных языков (по переводному методу). Данный процесс демонстрировал тенденцию стабилизации в отечественной педагогике гуманистической демократической традиции.
Түйүндүү сөздөр орус тилинде:русско-туземная школа; Средняя Азия; русский язык; учебник русского языка; натуральный метод; переводной метод
ОРТО АЗИЯДАГЫ ОРУС-ТУЗЕМ МЕКТЕПТЕРИ ҮЧҮН ОРУС ТИЛИНИН АЛГАЧКЫ ОКУУ КИТЕПТЕРИ
Орто Азиядагы орус-тузем мектептеринин тузем класстары үчүн орус тили боюнча биринчи окуу китептерине талдоо жүргүзүлөт. Аларды жер-жерлерде колдонуу маселеси улуттук тилди орус тилин окутуу тили катары колдонуунун максатка ылайыктуулугу жөнүндө XIX кылымдын аягында башталган талаш-тартышта борбордук орунду ээлеген. XX кылымдын башында жергиликтүү калкка эки типтеги мектептерди эркин тандоо берилген: окутуу орус тилинде гана жүргүзүлмөк (натуралдык ыкма боюнча) жана мамлекеттик тилди үйрөнүү улуттук тилдер аркылуу жүргүзүлүүгө тийиш болгон Ильминскийдин чет элдик системасы (котормо ыкмасы боюнча). Бул процесс ата мекендик педагогикада гуманисттик демократиялык салтты турукташтыруу тенденциясын көрсөттү.
Түйүндүү сөздөр кыргыз тилинде:орус-тузем мектеби; Орто Азия; орус тили; орус тилинин окуу китеби; табигый ыкма; котормо ыкмасы
THE FIRST RUSSIAN LANGUAGE TEXTBOOKS FOR RUSSIAN-NATIVE SCHOOLS OF CENTRAL ASIA
The article considers the national language as the language of instruction for Russian. At the beginning of the 20th century, the local population was given a free choice of two types of schools: the all-Russian one, where teaching would be conducted exclusively in Russian (using the natural method), and the foreign Ilminsky system, in which the study of the state language was to be carried out through national languages (using the translated method). This process demonstrated a tendency to stabilize the humanistic democratic tradition in Russian pedagogy.
Түйүндүү сөздөр англис тилинде:Russian-native school; Central Asia; Russian language; textbook of the Russian language; natural method; translation method