«КРСУнун ЖАРЧЫСЫ» журналынын МААЛЫМАТ ПОРТАЛЫ

Исследуется этимологическое осмысление этнонима «кыргыз», и представлена геософская трактовка этого понятия. Зафиксировано значение гор в исторической судьбе кыргызского народа, и определена их духовная роль в этнокультурном наследии кыргызов. В основной части статьи дан обзор основных вех в становлении геософских представлений, где особое внимание в античный период уделено Ксенофану, обозначены ключевые тенденции в новоевропейский период, которые привели к формированию концепции географического детерминизма. Проанализированы взгляды евразийцев, сумевших синтезировать многовековое геософское наследие и обогатить это учение понятием «месторазвитие». Исследовано месторазвитие Сибири и Тянь-Шаня, в ходе чего был зафиксирован комплекс характеристик каждой из этих геософских сред и определены ключевые векторы их метафизической направленности.

геософия; земля; биосферный порядок; географический детерминизм; евразийцы; Сибирь; Тянь-Шань

Макаланын кириш бөлүгү «кыргыз» этнониминин этимологиялык түшүнүгүнө арналган жана бул түшүнүктүн геософиялык чечмелениши берилген. Кийинки кадам кыргыз элинин тарыхый тагдырындагы тоолордун маанисин аныктап, кыргыздардын этномаданий мурасындагы руханий ролун аныктады. Макаланын негизги бөлүгү геософиялык түшүнүктөрдүн калыптанышындагы негизги этаптарга сереп салууга арналган, анда байыркы мезгилде Ксенофанга өзгөчө көңүл бурулган, географиялык детерминизм концепциясынын калыптанышына алып келген жаңы европалык мезгилдеги негизги тенденциялар белгиленген жана акырында көп кылымдык геософиялык мурасты синтездей алган жана бул окууну «жергиликтүү өнүгүү» түшүнүгү менен байыта алган евразиялыктардын көз караштары талданган. Изилдөөнүн жыйынтыктоочу бөлүгү Сибирдин жана Тянь-Шандын өнүгүү ордун талдоого арналып, анын жүрүшүндө бул геософиялык чөйрөлөрдүн ар биринин мүнөздөмөлөрүнүн негизги комплекси белгиленген жана алардын метафизикалык багытынын негизги векторлору аныкталган.

геософия; жер; биосфералык тартип; географиялык детерминизм; евразиялыктар; Сибирь; Тянь-Шань

The article is devoted to the etymological understanding of the ethnonym “Kyrgyz” and presents a geosophical interpretation of this concept. The next step is to fix the importance of mountains in the historical fate of the Kyrgyz people and determine their spiritual role in the ethnocultural heritage of the Kyrgyz. The main part of the article is devoted to an overview of key milestones in the formation of geosophical ideas, where special attention was paid to Xenophanes in the ancient period, the key trends in the New European period that led to the formation of the concept of geographical determinism are outlined, and, finally, the views of Eurasians who managed to synthesize the centuries old geosophical heritage and enrich this teaching with the concept of “place development” are analyzed. The final segment of the study is devoted to the analysis of the place of development of Siberia and the Tien Shan, during which a key set of characteristics of each of these geosophical environments was recorded and key vectors of their metaphysical orientation were identified.

Geosophy; Earth; biosphere order; geographical determinism; Eurasians; Siberia; Tien Shan