Свердлик Леонид Григорьевич – канд. физ.-мат. наук, науч. сотрудник лаборатории комплексных исследований геодинамических процессов в геофизических полях ФГБУН Научная станция РАН в г. Бишкеке, тел.: +996-555 754706, e-mail: l.sverdlik@mail.ru
Имашев Санжар Абылбекович – канд. физ.-мат. наук, доцент кафедры физики и микроэлектроники КРСУ, с.н.с. лаборатории моделирования энергонасыщенных сред ФГБУН Научная станция РАН в г. Бишкеке, тел.: +996-555 757421, e-mail: sanjar_imashev@krsu.edu.kg
ГРАВИТАЦИОННЫЕ ВОЛНЫ В СТРАТОСФЕРЕ ПЕРЕД СИЛЬНЫМИ ЗЕМЛЕТРЯСЕНИЯМИ В РЕГИОНАХ АЗИИ
На основе данных спутникового дистанционного зондирования проведено экспериментальное исследование пространственно-временной структуры и динамики волновых процессов в стратосфере, которые наблюдаются перед сильными землетрясениями в Азии. Приведена оценка параметров периодических компонентов температуры стратосферы, выделены локализованные в пространстве и во времени преобладающие по амплитуде колебания, а также определены их энергетические спектры. Вариации температуры стратосферы, синхронизированные с фазой подготовки землетрясений, имеют связь с акустико-гравитационными волнами (АГВ). Полученные результаты свидетельствуют о том, что наиболее вероятным источником этих флуктуаций могут быть землетрясения.
Түйүндүү сөздөр орус тилинде:землетрясение; спутниковые данные; стратосфера; вертикальный профиль температуры; градиент; акустико-гравитационные волны; плотность потенциальной энергии.
АЗИЯ ЧӨЛКӨМҮНДӨГҮ КҮЧТҮҮ ЖЕР ТИТИРӨӨЛӨР АЛДЫНДА СТРАТОСФЕРАДАГЫ ГРАВИТАЦИЯЛЫК ТОЛКУНДАР
Спутниктик аралыктан изилдөөнүн маалыматтарынын негизинде Азиядагы күчтүү жер титирөөлөрдүн алдында байкалган стратосферадагы толкун процесстеринин мезгилдик-мейкиндик түзүмүн жана динамикасын эксперименталдык изилдөө жүргүзүлдү. Стратосферанын температурасынын мезгилдик компоненттеринин параметрлерин баалоо көрсөтүлдү, амплитуда боюнча басымдуу жана убакыт жана мейкиндикте өз алдынча бөлүнгөн термелүүлөр табылды, жана алардын энергетикалык спектрлери аныкталды. Жер титирөөнүн даярдануу фазасы менен синхрондуу стратосферанын температурасынын вариацияларынын акустикалык-гравитациялык толкундар менен байланышы бар. Бул флуктуациялардын божомолдуу булагы катары жер титирөөлөр экенин алынган натыйжалар тастыктайт.
Түйүндүү сөздөр кыргыз тилинде:жер титирөө; спутник маалыматтары; стратосфера; температуранын вертикалдык профили; градиент; акустикалык-гравитациялык толкундар; потенциалдык энергиянын тыгыздыгы.
GRAVITATIONAL WAVES IN STRATOSPHERE BEFORE STRONG EARTHQUAKES IN ASIA REGIONS
Based on satellite remote sensing data, an experimental study of the spatial-temporal structure and dynamics of wave processes in stratosphere, which are observed before strong earthquakes in Asia, was carried out. The authors estimated parameters of periodic components of stratospheric temperature, revealed the oscillations prevailed by amplitude and localized in space and time and also determined their energy spectra. Temperature variations of stratosphere, synchronized with earthquakes preparation period are associated with acoustic-gravity waves (AGW). These results suggest that the most likely source of these fluctuations can be earthquakes.
Түйүндүү сөздөр англис тилинде:earthquake; satellite data; stratosphere; vertical temperature profile; gradient; acoustic-gravity waves; potential energy density.