Ешпанов Владимир Сарсембаевич – д-р ист. наук, профессор Казахского университета технологии и бизнеса, г. Астана, e-mail: ws-282@mail.ru
СОВЕТСКАЯ МОДЕЛЬ РАЗВИТИЯ СИСТЕМЫ ОБРАЗОВАНИЯ В КАЗАХСТАНЕ В 1920–30 гг.
Рассмотрена история развития строительства общеобразовательной школы в Казахстане на основе советской стандартной модели. Показана политика всеобщего обязательного начального обучения. Представлено развитие национальных школ в контексте государственной образовательной политики, эффективность и динамика
развития сети национальных школ. Анализируется обеспеченность национальных школ квалифицированными педагогическими кадрами. Освещен процесс открытия педагогических образовательных учреждений на территории Казахстана. Прослежены вопросы национально-культурного строительства как широкомасштабного на-
ступления на прежние институты традиционного общества. Представлены изменения государственной политики в сфере образования в изучаемый период. Выявлена используемая стратегия тотального принуждения к советскому образу жизни и коренной чистки политической и интеллектуальной элиты. Исследование прежнего
опыта 1920–1930-х гг. в этой сфере может быть полезно при практической реализации многочисленных современных этно-педагогических программ.
Казахская АССР; борьба с неграмотностью; всеобуч; система народного образования; педагогический состав; организация учебной работы; школа
КАЗАХСТАНДА 1920–30-жж. БИЛИМ БЕРҮҮ СИСТЕМАСЫН ӨНҮКТҮРҮҮНҮН СОВЕТТИК МОДЕЛИ
Бул макалада советтик стандарттык моделдин негизинде жалпы билим берүүчү мектептерди куруунун өнүгүү тарыхы каралган. Жалпыга милдеттүү баштапкы билим берүү саясаты көрсөтүлгөн. Мамлекеттик билим берүү саясатынын контекстинде улуттук мектептердин өнүгүшү, улуттук мектептер тармагынын натыйжалуулугу жана өнүгүү динамикасы сунушталат. Улуттук мектептердин квалификациялуу педагогикалык кадрлар менен камсыздалышы талдоого алынган. Казахстандын аймагында педагогикалык билим берүү мекемелерин ачуу процесси чагылдырылган. Салттуу коомдун мурдагы институттарына кеңири масштабдагы чабуул катары улуттук маданиятты түзүү маселелерине байкоо жүргүзүлөт. Изилдөөгө алынган мезгилдеги билим берүү тармагындагы мамлекеттик саясаттагы өзгөрүүлөр көрсөтүлөт. Советтик жашоо образына толугу менен мажбурлоо, саясий жана интеллектуалдык элитаны түп-тамырынан бери тазалоо стратегиясы пайдаланылгандыгы аныкталды. Көптөгөн заманбап этно-педагогикалык программаларды практикалык жүзөгө ашырууда бул тармактагы 1920–1930-жылдардагы мурдагы тажрыйбаны изилдөө пайдалуу болушу мүмкүн.
Түйүндүү сөздөр кыргыз тилинде:Казах АССР; сабатсыздык менен күрөшүү; элдик билим берүү системасы; педагогикалык курам; окуу иштерин уюштуруу; мектеп
SOVIET EDUCATION SYSTEM DEVELOPMENT MODEL IN KAZAKHSTAN IN THE 1920–30s
The history of the development of the construction of a comprehensive school in Kazakhstan, based on the Soviet standard model, is considered. The policy of universal compulsory primary education is shown. The development of national schools in the context of state educational policy, the effectiveness and dynamics of the development of a network of national schools are presented. The provision of national schools with qualified teaching staff is analyzed. The process of opening pedagogical educational institutions in Kazakhstan is highlighted. Issues of national cultural construction as a large-scale attack on the former institutions of traditional society are traced. Changes in state policy in the field of education in the studied period are presented. The used strategy of total coercion to the Soviet way of life and radical cleansing of the political and intellectual elite is revealed. A study of the previous experience of the 1920s–1930s in this area can be useful in the practical implementation of numerous modern ethno-pedagogical programs.
Түйүндүү сөздөр англис тилинде:Kazakh Autonomous Soviet Socialist Republic; literacy control; universal education; public education system; teaching staff; organization of educational work; school