«КРСУнун ЖАРЧЫСЫ» журналынын МААЛЫМАТ ПОРТАЛЫ

На материале одного из вершинных художественных, религиозных и культурных текстов, каким является Коран, проводится анализ способов трансляции смыслов тропеических выражений с арабского на русский язык. Объектом изучения являются языки, далеко отстоящие друг от друга как по типологическому устройству, так и представляемой ими культуре, мировидению и аксиологии их носителей. В этой связи задача статьи состоит: 1) в комплексном анализе тропеических выражений, используемых в различных переводах Корана; 2) обнаружении в них смыслов, которые находят адекватное отражение в русскоязычных переводах; 3) установлении смысловых компонентов, не отраженных или недостаточно точно представленных в русскоязычных переводах. В работе предложена модель комплексного анализа тропеических выражений, описаны особенности их перевода на арабский язык, отмечены моменты, в которых мнения переводчиков расходятся, а также выявлены сходства и различия семантико-стилистического, социокультурного порядка между русскими и арабскими текстами. Полученные в работе выводы открывают возможности для использования полученных результатов при составлении различных типов словарей, учебных пособий по переводу тропеических выражений, а также могут найти применение в процессе преподавания курсов по теории и практике межкультурной коммуникации русскоговорящим учащимся или теории и практике перевода. Анализ тропеических выражений позволяет увидеть, где и как происходит процесс сближения и расхождения культурно-языковых пространств. Исследование раскрывает значимость при трансляции смыслов с одного языка на другой языковых познаний переводчика, мастерства и глубины его проникновения в семантику каждого слова с учетом его культурно-когнитивного контекста, создающего национальную специфику окраса слова.

тропы; средства образности; средства выразительности; тропеические выражения; способы передачи; перевод

Эң ыйык адабий, диний жана маданий тексттердин бири Курандын негизинде араб тилинен орус тилине троптук (өтмө) сүйлөмдөрдүн маанисин чагылдыруунун ыкмаларына талдоо жүргүзүлдү. Типологиялык жактан да, ошондой эле маданияты, дүйнө таанымы жана бул тилде сүйлөгөндөрдүн аксиологиясы боюнча да бири-биринен өтө айырмаланган тилдер изилдөө объектиси болуп саналат. Буга байланыштуу, макаланын милдети болуп төмөнкүлөр болуп саналат: 1) Курандын ар кандай котормолорунда колдонулган троптук (өтмө) сүйлөмдөрдү комплекстүү талдоо; 2) аларда орус тилиндеги котормосунда шайкеш чагылдырылган маанилерди аныктоо; 3) орус тилиндеги котормолордо чагылдырылбай калган же толук чагылдырылбаган маанилик компоненттерди аныктоо. Бул эмгекте троптук (өтмө) сүйлөмдөрдү комплекстүү талдоонун үлгүсү сунушталган, аларды араб тилине которуунун өзгөчөлүктөрү мүнөздөлгөн, котормочулардын ою дал келбеген учурлар белгиленген, ошондой эле орус жана араб тилинин ортосундагы семантикалык-стилистикалык, социологиялык-маданий тартиптин окшоштуктары жана айырмачылыктары аныкталган. Изилдөөнүн тыянактары троптук (өтмө) сүйлөмдөрдү которуу боюнча ар түрдүү сөздүктөрдү, окуу куралдарын түзүүдө алынган жыйынтыктарды, колдонуу үчүн мүмкүнчүлүктөрдү жаратат, ошондой эле орус тилдүү окуучуларга маданият аралык коммуникациянын теориясы жана практикасы боюнча же котормонун теориясы жана практикасы боюнча курстарды өтүү учурунда колдонулушу мүмкүн. Троптук (өтмө) сүйлөмдөрдү талдоо маданий-тилдик алкактардын жакындыгы же ажырымы качан жана кантип ишке ашырыла тургандыгын көрүүгө мүмкүндүк берет. Изилдөө бир тилден башка бир тилге маанилерди которууда котормочунун билиминин, чеберчилигинин жана сөздүн улуттук өзгөчөлүгүн пайда кылган маданий-когнитивдик контекстин эске алуу менен ар бир сөздүн семантикасын түшүнүү деңгээлинин канчалык маанилүү экендигин тастыктайт.

троптор; образдуулук каражаттары; таасирдүүлүк каражаттары; троптук (өтмө) сүйлөмдөр; маанисин чагылдыруу ыкмалары; котормо

On the material of one of the highest artistic, religious and cultural texts, such as the Quran, an analysis of the ways of translating the meanings of trope expressions from Arabic into Russian language is performed. The object of study is languages that are far apart from each other both in typological structure and in the culture they represent, outlook and axiology of their speakers. In this regard, the article’s objectives are 1) in a comprehensive analysis of trope expressions used in various translations of the Quran; 2) to discover meanings in them that are adequately reflected in Russianlanguage translations; 3) to establish semantic components that are not reflected or not accurately provided in Russianlanguage translations. The Work proposes a model for a comprehensive analysis of trope expressions, describes the features of their translation into Arabic language, points out the moments in which the opinions of translators differ, and also reveals the similarities and differences in the semantic and stylistic, social and cultural order between Russian and Arabic texts. The findings obtained in the Work open up opportunities for using the results obtained in the compilation of various types of dictionaries, textbooks for the translation of trope expressions, and can also be applicable in the process of teaching courses on the theory and practice of intercultural communication to Russian-speaking students, or the theory and practice of translation. Analysis of trope expressions allows you to see where and how the process of convergence and divergence of cultural and linguistic spaces occurs. The study reveals the significance of the translator’s linguistic knowledge, skill and depth of his or her penetration into the semantics of each word, taking into account its cultural and cognitive context, which creates the national specifics of the nature of the word, during the process of translation of meanings from one language to another.

tropes; means of imaging; means of expression; trope expressions; means of transmission; translation