Боконбаев Кулубек Джоомартович – д-р геол.-мин. наук, профессор, чл.-корр. НАН КР, тел.: +996-312 499144, +996-555 111940, е-mail: bokon_k@mail.ru
ЭКОЛОГИЧЕСКАЯ БЕЗОПАСНОСТЬ – ФУНДАМЕНТ СОЦИАЛЬНО-ЭКОНОМИЧЕСКОГО РАЗВИТИЯ
Ограниченность, конечность природных ресурсов не лимитируется экономической деятельностью человечества. Гиперболический рост численности людского населения и потребительская психология обусловливают экспоненциальное возрастание экономической деятельности, совершенствование технологий добычи и переработки природных ресурсов. Масштабная экспансия на экосистемы и их компоненты (разнообразные ресурсы), равная по силе воздействия геологическим стихиям, неизбежно приводит к трансформации экосистем, исчерпанию их ресурсов и разрушению. Таким образом, обеспечение безопасности экосистем Земли в XXI в. стало ключевой задачей человечества. Особенно актуальна эта проблема для горных территорий – далеких от равновесия, неустойчивых систем, что предопределяет их высокую уязвимость к любому воздействию природного или антропогенного генезиса.
Түйүндүү сөздөр орус тилинде:человек; экосистемы; экономика; безопасность
ЭКОЛОГИЯЛЫК КООПСУЗДУК – ЭКОНОМИКАНЫН ЖАНА СОЦИАЛДЫК ӨНҮГҮҮНҮН ПАЙДУБАЛЫ
Жаратылыш ресурстарынын акырына чыгышы, чектелиши адамзаттын экономикалык ишмердиги менен гана мүнөздөлбөйт. Калктын санынын болуп көрбөгөндөй өсүшү жана керектөө психологиясы экономикалык ишмердиктин экспоненциалдуу өсүшүн, жаратылыш ресурстарын өндүрүүнүн жана кайра иштетүүнүн өркүндөтүлүшүн
шарттайт. Экологиялык системаларга жана алардын компоненттерине (ар түрдүү ресурстар) таасир этүү күчү жагынан геологиялык табигый кырсыктарга тете масштабдуу экспансия, сөзсүз түрдө экосистеманын трансформацияланышына, ресурстарынын түгөнүшүнө жана кыйрашына алып келет. Ошентип, XXI кылымда Жердин экосистемасынын коопсуздугун камсыз кылуу адамзат үчүн негизги көйгөй болуп калды. Бул көйгөй туруксуз, тең салмактуулуктан алыс системалар - тоолуу аймактар үчүн өзгөчө актуалдуу, бул алардын табигый же антропогендик генезистин ар кандай таасирине карата абдан эле алсыз болушун алдын ала аныктайт.
адам; экосистема; экономика; коопсуздук
ECONOMIC SECURITY AS THE FOUNDATION OF SOCIAL AND ECONOMIC DEVELOPMENT
The limited natural resources are not limited by the economic activity of mankind. The hyperbolic population growth and consumption psychology lead to exponential growth in economic activity, the improvement of technologies for the extraction and processing of natural resources. Massive assault on ecosystems and their components (various resources), equal to geological forces in its impact, leads inevitably to ecosystems’ transformation, depletion and ultimate destruction of resources. Therefore, the principal challenge for the humanity in XXI century is to ensure safety and security of earth ecosystems. This problem is especially relevant for mountainous areas ‒ far from equilibrium, unstable systems, which predetermines their high vulnerability to any impact of natural or anthropogenic genesis.
Түйүндүү сөздөр англис тилинде:human; ecosystems; economics; security